1. Znaki i symbole zajmują ważne miejsce w życiu ludzkim. Za pośrednictwem języka, gestów i czynności człowiek może skuteczniej kontaktować się z innymi ludźmi. Podobnie jest w relacjach pomiędzy Bogiem i człowiekiem. Bóg przemawia do człowieka i człowiek ma możliwość kontaktowania się z Nim za pośrednictwem znaków i symboli. Te relacje szczególnie dostrzegalne są w celebracjach liturgicznych.

2. W języku potocznym słowa znak i symbol używa się zamiennie. W sensie ścisłym różnią się one. Pojęcie znaku jest szersze. Ogólnie można stwierdzić, że każdy symbol jest znakiem, ale nie każdy znak jest dla każdego symbolem. Ta sama rzecz może być dla jednego jedynie znakiem, a dla drugiego symbolem, np. ryba – to znak czytelny i przetłumaczalny na każdy język. Dla poganina ryba jest tylko znakiem, ale dla chrześcijanina jest symbolem oznaczającym objawienie Jezusa Chrystusa, Syna Bożego, Zbawiciela.

3. Katechizm Kościoła Katolickiego wskazuje na znaki i symbole, występujące w celebracji sakramentalnej. Są to: 1) znaki ze świata człowieka; 2) znaki Przymierza; 3) znaki przyjęte przez Chrystusa; 4) znaki sakramentalne.

Wśród znaków ze świata autorzy Katechizmu wymieniają: światło i ciemność, wiatr i ogień, wodę i ziemię, drzewa i owoce. Są to znaki, przez które Bóg mówi do człowieka za pośrednictwem widzialnego stworzenia. Symbolicznie ukazują one wielkość, a zarazem bliskość Boga (por. KKK 1147). Mowa jest też o znakach i symbolach życia społecznego ludzi, takich jak: obmycie i namaszczenie, łamanie chleba i picie z tego samego kielicha. Wyrażają one „uświęcającą obecność Boga i wdzięczność człowieka dla swego Stwórcy” (KKK 1148).

Znaki Przymierza to znaki i symbole uczynione przez Boga dla swojego ludu. „Wśród znaków liturgicznych Starego Przymierza można wymienić obrzezanie, namaszczenie i konsekrowanie królów oraz kapłanów, wkładanie rąk, ofiary, a przede wszystkim Paschę. Kościół widzi w tych znakach zapowiedź sakramentów Nowego Przymierza” (KKK 1150).

Znaki przyjęte przez Chrystusa to znaki, którymi posługiwał się Jezus podczas ziemskiego przepowiadania. Były to znaki materialne lub symboliczne gesty zaczerpnięte ze świata stworzonego, aby dzięki nim lepiej przybliżyć tajemnice o Królestwie Bożym, np. przy uzdrowieniu głuchoniemego Jezus włożył palce w jego uszy i śliną dotknął mu języka (por. Mk 7, 33)

Znaki sakramentalne to znaki, przez które Duch Święty dokonuje dzieła uświęcenia. Niektóre z nich odnoszą się do stworzenia, jak np. światło, woda, ogień, chleb, wino, olej; inne odnoszą się do życia ludzkiego, jak np. obmywanie, namaszczenie, łamanie chleba; inne jeszcze odnoszą się do historii zbawiania Starego Przymierza, jak np. obrzędy Paschy, ofiary, wkładanie rąk, konsekracje (por. KomKKK 237).

Wymienionym znakom i symbolom, które same w sobie mają określony sens i wymowę, w celebracjach sakramentalnych towarzyszą słowa, które ożywiają czynności symboliczne. Przykładem może być sakrament chrztu świętego, w którym – podczas symbolicznego polania wodą – szafarz wypowiada formułę „Ja ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego”.

Integralną częścią każdej celebracji sakramentalnej jest liturgia słowa. W celu umacniania wiary zgromadzonych powinny zostać dowartościowane także znaki słowa Bożego. Są nimi: księga słowa (lekcjonarz i ewangeliarz); okazywanie jej czci; miejsce głoszenia słowa, a więc ambona; wyraźne i zrozumiałe czytanie słowa Bożego; homilia szafarza oraz odpowiedzi wiernych, takie jak: aklamacje, psalmy, litanie, wyznanie wiary (KKK 1154).

4. Zapamiętajmy: „Celebracja liturgiczna składa się ze znaków i symboli, których znaczenie, posiadające swoje korzenie w dziele stworzenia i w kulturze ludzkiej, ukonkretnia się w wydarzeniach Starego Przymierza, a w pełni objawia się w osobie i dziele Chrystusa” (KomKKK 236).

Ks. Ryszard Czekalski

Źródło Katechizm Płocki część II - archiwum