Czy w pierwszym przykazaniu BoĹźym zakazany jest kult obrazĂłw? |
1. W naszych ĹwiÄ
tyniach, kaplicach, ale rĂłwnieĹź w prywatnych domach znajdujÄ
siÄ obrazy i figury, przy ktĂłrych gromadzimy siÄ na modlitwÄ. SĹynÄ
ce Ĺaskami i cudami wizerunki przedstawiajÄ
ce Pana Jezusa, NajĹwiÄtszÄ
MaryjÄ PannÄ czy ĹwiÄtych staĹy siÄ celem licznych pielgrzymek wiernych w róşnych zakÄ
tkach Ĺwiata. JednoczeĹnie juĹź w KsiÄdze WyjĹcia znajdujemy BoĹźy zakaz sporzÄ
dzania jakichkolwiek obrazĂłw i figur i oddawania im czci: âNie bÄdziesz czyniĹ Ĺźadnej rzeĹşby ani Ĺźadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko, ani tego, co jest na ziemi nisko, ani tego, co jest w wodach pod ziemiÄ
. Nie bÄdziesz oddawaĹ im pokĹonu i nie bÄdziesz im sĹuĹźyĹâ (Wj 20,4-5a). Czy wiÄc modlÄ
c siÄ przed obrazami i figurami Ĺamiemy BoĹźe przykazanie i dopuszczamy siÄ baĹwochwalstwa?
2. UwaĹźna lektura Starego Testamentu wskazuje, Ĺźe BoĹźy zakaz nie miaĹ charakteru absolutnego. Biblia opisuje sytuacje, gdy figury wykonywane byĹy z polecenia samego Boga, np. rzeĹşby dwĂłch cherubĂłw zakrywajÄ
ce ArkÄ Przymierza (Wj 37,7-9) czy podobizna wÄĹźa miedzianego umieszczona na wysokim palu, podczas plagi jadowitych wÄĹźy (Lb 21,8-9).
GĹĂłwnym celem BoĹźego zakazu byĹo niewÄ tpliwie niedopuszczenie do baĹwochwalstwa, czyli oddawania boskiej czci jakimkolwiek przedmiotom. ByĹo ono powaĹźnym zagroĹźeniem dla IzraelitĂłw, ktĂłrzy na co dzieĹ stykali siÄ z takim wĹaĹnie zachowaniem oĹciennych narodĂłw. Ĺťydzi nie mogli zapomnieÄ, Ĺźe BĂłg jest IstotÄ duchowÄ , niemoĹźliwÄ do jakiegokolwiek wyobraĹźenia przez czĹowieka. 3. Sytuacja, charakterystyczna dla Starego Przymierza, zmieniĹa siÄ caĹkowicie wraz z Wcieleniem Syna BoĹźego. W Jezusie Chrystusie BĂłg przyjÄ
Ĺ ludzkie ciaĹo i to On staĹ siÄ najdoskonalszym Obrazem Ojca. W LiĹcie do Kolosan czytamy: âOn jest obrazem Boga niewidzialnego â Pierworodnym wobec kaĹźdego stworzeniaâ (Kol 1,15). Katechizm KoĹcioĹa Katolickiego stwierdza, Ĺźe âSyn BoĹźy, przyjmujÄ
c ludzkie ciaĹo, zapoczÄ
tkowaĹ nowÄ
ekonomiÄ obrazĂłwâ (KKK 2131). Pierwsi chrzeĹcijanie zasadniczo powstrzymywali siÄ od wykonywania figur czy obrazĂłw Chrystusa â dla odróşnienia siÄ od pogan, oddajÄ
cych czeĹÄ posÄ
gom swoich bĂłstw. Z czasem jednak w miejscach wspĂłlnych modlitw, przy grobach, a takĹźe w prywatnych domach chrzeĹcijan stopniowo zaczÄĹy siÄ pojawiaÄ wizerunki Chrystusa. W VII i VIII wieku pojawiĹ siÄ ruch ikonoklastĂłw, ktĂłrzy z obawy o baĹwochwalstwo usuwali obrazy i figury z koĹcioĹĂłw i klasztorĂłw, a nawet z domĂłw prywatnych. Kontrowersje zwiÄ
zane z ikonoklazmem rozstrzygnÄ
Ĺ II SobĂłr Nicejski, ktĂłry w 787 r. ostatecznie zezwoliĹ na kult obrazĂłw i figur, zachÄcajÄ
c, by przez ich kontemplacjÄ oddawaÄ prawdziwÄ
czeĹÄ pierwowzorom â Bogu i ĹwiÄtym. SobĂłr zwrĂłciĹ uwagÄ wiernym, aby nie zatrzymywali swych myĹli na przedmiocie, przed ktĂłrym siÄ modlÄ
, ale kierowali je ku tej osobie, ktĂłrÄ
on przedstawia. Nigdy wiÄc nie modlimy siÄ do przedmiotu, lecz do osoby, ktĂłra na nim widnieje. PowinniĹmy rĂłwnieĹź odróşniÄ szacunek okazywany NajĹwiÄtszej Maryi Pannie czy ĹwiÄtym od czci i uwielbienia, ktĂłre naleĹźne sÄ
tylko samemu Bogu. NaleĹźy rĂłwnieĹź wystrzegaÄ siÄ magicznego traktowania przedmiotĂłw kultu religijnego.
Katechizm KoĹcioĹa Katolickiego stwierdza, Ĺźe: âChrzeĹcijaĹski kult obrazĂłw nie jest sprzeczny z pierwszym przykazaniem, ktĂłre odrzuca baĹwochwalstwo. Istotnie czeĹÄ oddawana obrazowi odwoĹuje siÄ do pierwotnego wzoru i kto czci obraz, ten czci osobÄ, ktĂłrÄ obraz przedstawiaâ (KKK 2132). Czy mam swoim domu âĹwiÄteâ obrazy czy figury? Czy odnoszÄ siÄ do nich z naleĹźytym szacunkiem? Czy traktujÄ je jako pomoc w nawiÄ zaniu kontaktu z Panem Bogiem i jako zachÄtÄ do osobistej modlitwy? 4. ZapamiÄtajmy: BĂłg w pierwszym przykazaniu nie zakazuje kultu obrazĂłw. NaleĹźy jednak pamiÄtaÄ, Ĺźe w kulcie tym ânie chodzi o oddawanie czci samemu obrazowi, lecz o oddawanie czci osobie, ktĂłrÄ
ten obraz przedstawia: Chrystusowi, Dziewicy Maryi, anioĹom i ĹwiÄtymâ (KomKKK 446). Obrazy te âwyraĹźajÄ
to samo orÄdzie ewangeliczne, ktĂłre Pismo ĹwiÄte opisuje za poĹrednictwem sĹĂłw, oraz budzÄ
i umacniajÄ
wiarÄ wiernychâ (KomKKK 240).
Ks. Jacek Wichorowski
|