1. Jak mamy przygotować się do spowiedzi, by ona była dobra i owocna? Jak traktować „rachunki sumienia”, które znajdujemy w modlitewnikach? Czym mamy się kierować? Te i podobne pytania zadają kapłanom ludzie szukający pomocy w owocnym korzystaniu z sakramentu pojednania. Wiele osób niepokoi się o swoją spowiedź, dręczą je wątpliwości, czy wystarczająco dobrze przygotowują się do tego sakramentu; inni wyrażają zniechęcenie, mówiąc: „Nie umiem się spowiadać!”. Są też tacy, którzy całe życie spowiadają się jak dzieci – według wyuczonego w II klasie szkoły podstawowej schematu; nie umieją oderwać się od przyzwyczajeń z dzieciństwa, boją się wypuścić z rąk szablon, z którym się zżyli, i którym pragną ogarnąć życiowe problemy ludzi dorosłych.

2. Czym jest rachunek sumienia? Najprostsze określenie, jakie znajdujemy w podręczniku religii dla dzieci przygotowujących się do I Komunii świętej mówi, że rachunek sumienia jest to uważne przypomnienie sobie grzechów, popełnionych w tym czasie, z którego mamy się spowiadać. W rachunku sumienia należy zastanowić się, jakie było moje postępowanie wobec Boga, innych ludzi i siebie. Rachunek sumienia to nie tylko zastanawianie się nad grzechami, ale to też zastanawianie się nad tym, co przeszkadza nam kochać Pana Boga. To zastanawianie się nad naszymi wadami.

O rachunku sumienia mówimy w ścisłym powiązaniu z sakramentem pokuty. Stanowi on jeden z warunków owocnego przyjęcia tego sakramentu. Żal za grzechy, który zajmuje pierwsze miejsce wśród aktów penitenta, jest możliwy wtedy, gdy spojrzymy na siebie w prawdzie, czyli wtedy, gdy zrobimy dobrze rachunek sumienia (por. KKK 1451; 1 J 1,9 ).

3. Katechizm Kościoła Katolickiego naucza: „Do przyjęcia sakramentu pokuty należy przygotować się przez rachunek sumienia, przeprowadzony w świetle słowa Bożego. Najbardziej nadają się do tego teksty, których należy szukać w katechezie moralnej Ewangelii i Listów Apostolskich: w Kazaniu na Górze i pouczeniach apostolskich” (KKK 1454).

W praktyce coraz częściej spotykamy się z nabożeństwami pokutnymi, w czasie których czytane jest słowo Boże, a przeżywający nabożeństwo otrzymują pomoc w postaci prowadzonego przez kogoś rachunku sumienia. Katechizm wskazuje konkretne teksty Pisma Świętego przydatne do rozważania w czasie nabożeństw pokutnych przygotowujących do pojednania z Bogiem. Takie nabożeństwo prowadzi do nawrócenia, do oczyszczenia serca i jest pomocą w przygotowaniu do spowiedzi indywidualnej. Rachunek sumienia oparty o rozważanie tekstów Pisma Świętego (na przykład: przypowieść o synu marnotrawnym /Łk 15,13-32/, o uzdrowieniu sługi setnika /Łk 7,1-10/, o Zacheuszu /Łk 19,1-10/) ukazuje, jak należy poznawać siebie i zmieniać życie. Poszczególne wspólnoty chrześcijańskie w oparciu o wzory nabożeństw pokutnych powinny tak przygotować te nabożeństwa, by dla każdej grupy i na różne okoliczności dobrać w nich właściwe teksty czytań, śpiewów i schematów rachunku sumienia, inny bowiem jest rachunek sumienia dla dzieci, a inny dla młodzieży, inny dla dorosłych, inny dla małżonków, a jeszcze inny dla osób duchownych.

4. Zapamiętajmy: Za każdym razem w rachunku sumienia należy postawić zasadnicze pytania: Czy przystępuję do sakramentu pokuty ze szczerym pragnieniem oczyszczenia, nawrócenia się, odnowienia życia chrześcijańskiego i pogłębienia przyjaźni z Bogiem? A może traktuję spowiedź świętą jako ciężar, od którego należy stronić i jak najrzadziej go podejmować? Czy nie zapomniałem lub nie zataiłem świadomie na poprzednich spowiedziach jakiegoś grzechu ciężkiego? Czy wypełniłem nałożoną mi przez kapłana pokutę jako zadośćuczynienie za moje grzechy? Czy naprawiłem krzywdy, jeżeli je wyrządziłem? Czy starałem się wprowadzać w czyn postanowienia poprawy swego życia zgodnie z wymaganiami Ewangelii?

Ks. Marian Matusiak

Źródło Katechizm Płocki część II - archiwum