Jaka jest relacja miÄdzy prawem naturalnym a Starym Testamentem?
1. W minionych miesiÄ cach mogliĹmy byÄ Ĺwiadkami szczególnie gorÄ cych dyskusji dotyczÄ cych ustalenia i akceptacji powszechnej konstytucji dla narodów i paĹstw tworzÄ cych UniÄ EuropejskÄ . Przy tej okazji, dla wielu ludzi mogĹo zrodziÄ siÄ bardziej zasadnicze pytanie: czy mogÄ istnieÄ uniwersalne prawa obowiÄ zujÄ ce wszystkich ludzi, wszystkie spoĹecznoĹci? Kto moĹźe ustalaÄ takie prawa? Czego mogÄ i powinny one dotyczyÄ?
2. Bóg, stwarzajÄ c czĹowieka, wyposaĹźyĹ go w podstawowy zmysĹ moralny, pozwalajÄ cy mu odróĹźniÄ dobro od zĹa i kierowaÄ siÄ wĹaĹciwymi zasadami postÄpowania. W ten sposób Bóg zapisaĹ w sercu kaĹźdego czĹowieka podstawowe prawo, okreĹlane prawem naturalnym. DziÄki temu wĹaĹnie prawu kaĹźdy czĹowiek jest w stanie poznaÄ, „co naleĹźy czyniÄ, a czego naleĹźy unikaÄ” (por. KKK 1954-1955).
3. Jak zaznacza Katechizm KoĹcioĹa Katolickiego, „przykazania prawa naturalnego nie sÄ postrzegane przez wszystkich w sposób jasny i bezpoĹredni” (KKK 1960). Bóg wyszedĹ niejako na przeciw tej trudnoĹci, objawiajÄ c swoje Prawo w sposób konkretny i szczegóĹowy, i powierzajÄ c to objawienie wybranemu przez siebie narodowi – Izraelowi (por. KKK 1962). ĹwiÄty Augustyn wyraziĹ to obrazowo mówiÄ c, Ĺźe „Bóg zapisaĹ na tablicach Prawa to, czego ludzie w swych sercach nie odczytali” (Enarratio in Psalmos, 57, 1). ZawierajÄ c Przymierze z Izraelem, Bóg przekazaĹ mu pouczenia i wskazania dotyczÄ ce wĹaĹciwego postÄpowania moralnego i organizacji Ĺźycia w spoĹecznoĹci. Pouczenia te, okreĹlane jako Prawo MojĹźeszowe, utrwalone zostaĹy w Starym Testamencie, w pierwszej jego czÄĹci, czyli PiÄcioksiÄgu.
SwoistÄ syntezÄ objawionego w ten sposób Prawa BoĹźego jest Dekalog. W Katechizmie czytamy: „Przykazania Dekalogu ustalajÄ podstawy powoĹania czĹowieka, stworzonego na obraz BoĹźy; zakazujÄ tego, co sprzeciwia siÄ miĹoĹci Boga i bliĹşniego, a nakazujÄ to, co jest dla niej istotne. Dekalog jest ĹwiatĹem danym sumieniu kaĹźdego czĹowieka, by objawiÄ mu powoĹanie i drogi BoĹźe oraz chroniÄ go przed zĹem” (KKK 1962).
Bóg objawiĹ ludziom swoje Prawo, aby uzdolniÄ ich do nawrócenia, do wiary w Niego i w ten sposób do wĹaĹciwego przeĹźywania ich egzystencji (por. KKK 1963). Prawo BoĹźe zawarte w Starym Testamencie jest wyrazem woli BoĹźej wzglÄdem ludzi i jednoczeĹnie stanowi wyraz wielu prawd dostÄpnych ludzkiemu rozumowi w sposób naturalny (por KKK 1961). W tym sensie, w wielu punktach jest ono odzwierciedleniem i ukonkretnieniem prawa naturalnego, dlatego teĹź moĹźna powiedzieÄ, Ĺźe „gĹówne przepisy prawa naturalnego wyĹoĹźone zostaĹy w Dekalogu” (KKK 1955).
RelacjÄ miÄdzy prawem naturalnym a Starym Prawem syntetycznie okreĹla Kompendium Katechizmu KoĹcioĹa Katolickiego, mówiÄ c, Ĺźe „Stare Prawo stanowi pierwszy etap prawa objawionego. Zawiera ono wiele prawd w sposób naturalny dostÄpnych rozumowi, a które zostaĹy ogĹoszone i autentycznie poĹwiadczone w ramach przymierza zbawienia” (KomKKK 418).
RozwiniÄciem przepisów Prawa objawionych Izraelowi i zapisanych w PiÄcioksiÄgu sÄ pouczenia zawarte takĹźe w dalszych ksiÄgach Starego Testamentu – w ksiÄgach prorockich i mÄ droĹciowych. Pouczenia te przygotowujÄ i ukierunkowujÄ jednoczeĹnie na objawienie peĹni Prawa BoĹźego, jakie dokonaĹo siÄ przez Jezusa Chrystusa, w Jego Ewangelii i w Nowym Testamencie (por. KKK 1963-1964).
4. ZapamiÄtajmy: Bóg wpisaĹ w serce czĹowieka „pierwotny zmysĹ moralny, który pozwala czĹowiekowi rozpoznaÄ rozumem, czym jest dobro i zĹo, prawda i kĹamstwo” (KKK 1954). Ów zmysĹ moralny zwany jest prawem naturalnym. GĹówne przepisy prawa naturalnego zawarte zostaĹy w Dekalogu, który jest sercem Prawa BoĹźego, objawionego narodowi wybranemu i utrwalonego w Starym Testamencie. Objawienie Prawa BoĹźego w Starym Testamencie adresowane jest przy tym nie tylko do spoĹecznoĹci Izraela, lecz do wszystkich ludzi poszukujÄ cych wĹaĹciwych zasad moralnych dla swojego Ĺźycia.