1. Pierwsze skojarzenie, jakie u większości przypadkowo pytanych ludzi rodzi słowo „odpust”, dotyczy zewnętrznych uroczystości związanych z patronalnym świętem konkretnego kościoła parafialnego. Dlatego niektórzy utożsamiają odpust ze straganami rozstawionymi wokół świątyni. Tymczasem nazwa uroczystego obchodu ku czci patrona parafii wywodzi się z faktu, że tego dnia, podczas nawiedzenia poświęconego mu kościoła, można uzyskać odpust, czyli – najogólniej mówiąc – darowanie kary doczesnej za popełnione grzechy. Dlatego też kapłani przy okazji parafialnych odpustów często zachęcają do korzystania z sakramentu pokuty i pojednania. Nie można bowiem uzyskać odpustu, nie będąc wolnym od grzechu ciężkiego.

2. Pismo Święte nie naucza wprost o odpustach. Można jednak odnaleźć w nim pewne odniesienia do nich. Stary Testament wyraża przekonanie, że darowanie winy przez Boga nie jest tożsame ze zniwelowaniem następstw grzechu. Potrzebne jest zadośćuczynienie, czyli odpokutowanie za popełniony grzech. Akt miłosierdzia Bożego domaga się konkretnego czynu ze strony człowieka. Widać to wyraźnie na przykładzie króla Dawida, który ponosząc doczesne konsekwencje grzechu cudzołóstwa surowo za nie pokutował (2 Sm 12,10–14). Druga, fundamentalna biblijna przesłanka dla nauki o odpustach to ta, że Kościół stanowi solidarną społeczność, w której wina i zasługa oddziałują na drugich. Przykładowym tekstem, który ilustruje tę prawdę, jest Pierwszy List św. Pawła do Koryntian, mówiący o Kościele jako nadprzyrodzonym Ciele Chrystusa (1 Kor 12,12–30).

3. Jak naucza Katechizm Kościoła Katolickiego „odpust jest to darowanie przed Bogiem kary doczesnej za grzechy, zgładzone już co do winy. Dostępuje go chrześcijanin odpowiednio usposobiony i pod pewnymi, określonymi warunkami, za pośrednictwem Kościoła, który jako szafarz owoców odkupienia rozdaje i prawomocnie przydziela zadośćuczynienie ze skarbca zasług Chrystusa i świętych” (KKK 1471). Odpust może uwalniać od kary doczesnej w części lub w całości. Stąd mamy do czynienia z dwoma rodzajami odpustów: zupełnym i częściowym. Odpust zupełny polega na całkowitym darowaniu przez Boga kary doczesnej, pozostającej po odpuszczeniu grzechów. Odpust częściowy powoduje częściowe darowanie kary doczesnej za grzechy odpuszczone już co do winy w sakramencie pojednania. Odpusty są potrzebne, gdyż grzech człowieka ma podwójny skutek: grzech ciężki pozbawia nas komunii z Bogiem i życia wiecznego (co nazywamy karą wieczną), ale „każdy grzech, nawet powszedni, powoduje ponadto nieuporządkowane przywiązanie do stworzeń, które wymaga oczyszczenia, albo na ziemi, albo po śmierci, w stanie nazywanym czyśćcem” (KKK 1472), (co nazywamy karą doczesną). Katechizm Kościoła Katolickiego naucza, że Kościół udziela częściowego lub zupełnego uwolnienia od kary doczesnej czerpiąc ze skarbca zasług Chrystusa i świętych. Nie jest to zbiór dóbr materialnych, ale wszystkich zasług płynących z męki, śmierci i zmartwychwstania Syna Bożego. Swój wkład wnieśli do tego skarbca również święci. Ich modlitwy i dobre uczynki płynące z naśladowania Chrystusa mają niewymierzalną wartość wobec Boga (por. KKK 1476,1477). Odpusty zupełne i częściowe można ofiarować za siebie lub za zmarłych. Odpusty nie stanowią jakiegoś mechanicznego i magicznego narzędzia, zabezpieczającego chrześcijan przed cierpieniem w życiu obecnym lub w stanie czyśćca. Aby je uzyskać należy spełnić następujące warunki: odbyć sakramentalną spowiedź, przyjąć Komunię św., odmówić modlitwę w intencjach Ojca Świętego oraz całkowicie wykluczyć przywiązanie do jakiegokolwiek grzechu, nawet powszedniego.

4. Zapamiętajmy: „Odpust jest darowaniem przed Bogiem kary doczesnej za grzechy, zgładzonej już co do winy”. Łaski tej „dostępuje chrześcijanin pod pewnymi określonymi warunkami, za siebie lub za zmarłych, za pośrednictwem Kościoła, który jako szafarz owoców odkupienia rozdaje ze skarbca zasług Chrystusa i świętych” (KomKKK 312).

Ks. Grzegorz Mazurkiewicz

Źródło Katechizm Płocki część II - archiwum